Aj.Nock

Programming Concept vs Design Concept ในงานสถาปัตยกรรม

—

by

anock
in

ทำความเข้าใจสองแนวคิดหลักที่ขับเคลื่อนกระบวนการออกแบบให้ตอบโจทย์ทั้งฟังก์ชันและความงาม

ในกระบวนการออกแบบสถาปัตยกรรม สองแนวคิดสำคัญที่นักออกแบบและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมักหยิบยกมาใช้ในช่วงต้นของการวางแผนโครงการคือ Programming Concept และ Design Concept ซึ่งทั้งสองแนวคิดนี้ แม้จะดูคล้ายคลึงกันในแง่ของการเป็นแนวทางสู่การออกแบบ แต่ในความเป็นจริงแล้วกลับมีบทบาท หน้าที่ และระยะเวลาการนำมาใช้ที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน (Monograph, 2023; Peterman, 2023)

1. Programming Concept คืออะไร?

Programming Concept คือแนวคิดเบื้องต้นเชิงนามธรรมที่เน้นไปที่ “ความต้องการใช้งาน” (functional needs) ของโครงการ โดยยังไม่เจาะจงถึงลักษณะทางกายภาพ เช่น รูปทรง หรือวัสดุใดๆ เป้าหมายของแนวคิดนี้คือการตอบคำถามพื้นฐานว่า “พื้นที่นี้ต้องทำหน้าที่อะไร?” หรือ “ใครใช้? ใช้อย่างไร? และต้องจัดกลุ่มหรือมีลำดับการใช้งานแบบใด?”

ลักษณะสำคัญ:

  • มักเกิดขึ้นในช่วง Pre-Design หรือ Programming Phase
  • ไม่เกี่ยวข้องกับรูปแบบทางกายภาพ แต่เน้นการจัดการพื้นที่ให้ตอบสนองความต้องการของผู้ใช้งาน
  • ส่งผลต่อการวางแผนพื้นที่ (space planning), ลำดับการใช้ (flow), และการจัดโซน (zoning)

ตัวอย่าง:

แนวคิด “Convertibility” หรือ “ความสามารถในการแปลงฟังก์ชัน” อาจถูกใช้เพื่อวางแผนให้พื้นที่ห้องเรียนสามารถแปลงเป็นพื้นที่จัดนิทรรศการได้ในช่วงเวลาหลังเลิกเรียน (CourseHero, 2024)

2. Design Concept คืออะไร?

Design Concept คือแนวคิดหลักทางการออกแบบที่ถูกใช้เพื่อตอบสนอง Programming Concept ผ่านกระบวนการแปลงเป็นรูปธรรม เช่น รูปแบบพื้นที่ (space organization), ประสบการณ์ผู้ใช้ (user experience) หรือ วัสดุ (materials) โดย Design Concept จะเป็นเสมือนแก่นกลางที่หล่อหลอมรายละเอียดทางสถาปัตยกรรมให้เชื่อมโยงกันอย่างมีเอกภาพ

ลักษณะสำคัญ:

  • เริ่มต้นในช่วง Conceptual Design Phase และขยายไปจนถึงการออกแบบรายละเอียด (Detailed Design)
  • เน้นการสร้าง “ภาพรวมทางแนวคิด” เพื่อกำหนดทิศทางของรูปแบบทางสถาปัตยกรรม
  • เชื่อมโยงเป้าหมายด้านการใช้งานเข้ากับประสบการณ์ทางสุนทรียภาพและเทคนิคเชิงกายภาพ

ตัวอย่าง:

หาก Programming Concept คือ “Convertibility” แนวทางใน Design Concept อาจถูกแปลออกมาเป็นการใช้ “ผนังกระจกพับได้” หรือ “เฟอร์นิเจอร์เคลื่อนย้ายได้” เพื่อให้พื้นที่สามารถเปลี่ยนฟังก์ชันได้ทันทีตามความต้องการ (Veraiconica Studio, 2023)

ตารางเปรียบเทียบ Programming Concept vs Design Concept

ประเด็นProgramming ConceptDesign Concept
โฟกัสหลักความต้องการใช้งาน (Function)การออกแบบเพื่อให้เกิดการใช้งานจริง
ช่วงเวลาใช้งานPre-Design / Programming PhaseConceptual to Detailed Design
ระดับนามธรรมสูง ไม่ระบุรูปร่างชัดเจนนามธรรมลดรูปสู่ภาพที่จับต้องได้
รูปแบบ/วัสดุไม่กำหนดเชื่อมโยงกับวัสดุและสุนทรียะ
คำถามหลัก“อะไรควรเกิดขึ้น?”“จะทำให้มันเกิดขึ้นได้อย่างไร?”
ตัวอย่างFlow, Grouping, FlexibilityAtrium, Folding walls, Material rhythm

สรุป:

Programming Concept คือการตั้งเป้าหมายทางการใช้งานในระดับนามธรรม เช่น ใครใช้พื้นที่นี้? เพื่ออะไร?
ในขณะที่ Design Concept คือการ “แปล” แนวคิดเหล่านั้นให้กลายเป็นงานออกแบบที่มีรูปทรง, วัสดุ, และประสบการณ์ที่ชัดเจน

การเข้าใจและเชื่อมโยงแนวคิดทั้งสองร่วมกันถือเป็นรากฐานสำคัญของงานออกแบบที่ประสบความสำเร็จ เพราะช่วยให้ผลงานไม่เพียงตอบโจทย์ด้านประโยชน์ใช้สอย แต่ยังสะท้อนคุณค่าทางสุนทรียะและบริบทของผู้ใช้อย่างมีความหมาย

อ้างอิง (References)