การออกแบบแผนกจ่ายกลาง (CSSD) ในโรงพยาบาล

หลักการสำคัญเพื่อความปลอดภัยในการควบคุมการติดเชื้อ

แผนกจ่ายกลาง (Central Sterile Supply Department – CSSD) เป็นหัวใจสำคัญของระบบป้องกันการติดเชื้อในโรงพยาบาล โดยทำหน้าที่รับอุปกรณ์ที่ใช้แล้ว มาทำความสะอาด ฆ่าเชื้อ เก็บรักษา และส่งจ่ายอุปกรณ์ปลอดเชื้อไปยังหน่วยรักษาพยาบาลต่าง ๆ อย่างมีประสิทธิภาพ

หลักการออกแบบแผนกจ่ายกลาง

1. การแบ่งเขตและการไหลเวียนงาน (Zoning and Workflow)

รูปแบบทางเดียว (Unidirectional Flow): การออกแบบควรสนับสนุนการเคลื่อนไหวของอุปกรณ์จาก “สกปรก → สะอาด → ปลอดเชื้อ” เพื่อป้องกันการปนเปื้อนกลับ (cross-contamination)
เขตใช้งานสำคัญ:
- เขตปนเปื้อน (Decontamination Zone): รับอุปกรณ์ใช้แล้ว มีระบบแรงดันลบ (Negative Pressure)
- เขตสะอาด (Preparation and Packaging Zone): ตรวจสอบ ประกอบ แพ็ค มีแรงดันเป็นกลางหรือบวกเล็กน้อย
- เขตปลอดเชื้อ (Sterile Zone): เก็บรักษาและกระจายอุปกรณ์ปลอดเชื้อ ใช้ระบบแรงดันบวก (Positive Pressure)
เขตทั้งหมดควรแยกจากกันโดยผนังสูงจรดเพดาน (full-height partition) เพื่อป้องกันการไหลเวียนของอากาศข้ามเขต (Sterifast, 2023)

2. ขนาดพื้นที่และที่ตั้ง

พื้นที่: ควรจัดให้มีอย่างน้อย 7–10 ตารางฟุตต่อเตียงผู้ป่วยหนึ่งเตียง และปรับตามปริมาณงานผ่าตัด (Hospital InfraBiz, 2023)
ที่ตั้ง: ควรอยู่บริเวณศูนย์กลางของโรงพยาบาล เชื่อมต่อกับห้องผ่าตัด ICU และหน่วยสำคัญอื่นอย่างมีประสิทธิภาพ (NHSRC, 2021)

3. การควบคุมสิ่งแวดล้อม (Environmental Control)

ระบบ HVAC:
- เขตปนเปื้อน = แรงดันลบ
- เขตสะอาด = แรงดันเป็นกลาง
- เขตปลอดเชื้อ = แรงดันบวก พร้อม HEPA filter
อุณหภูมิและความชื้น: ต้องควบคุมเพื่อรักษาสภาพของอุปกรณ์และสุขภาพของเจ้าหน้าที่
แสงสว่างและเสียง: ควรให้แสงเพียงพอในการตรวจสอบเครื่องมือ และใช้วัสดุดูดซับเสียงในเขตล้าง (Hospaccx, 2022)

4. วัสดุและพื้นผิว

ผนัง พื้น และเพดานควรเป็นวัสดุไร้รอยต่อ ไม่มีรูพรุน และสามารถล้างทำความสะอาดได้ง่าย
ใช้วัสดุที่ทนต่อสารฆ่าเชื้อ และไม่ส่งเสริมการเจริญเติบโตของเชื้อโรค (Sterifast, 2023)

5. อุปกรณ์และระบบจัดเก็บ

รองรับเครื่องล้างอัตโนมัติ เครื่องอบแห้ง เครื่องนึ่งฆ่าเชื้อ (Autoclave) และ ETO
มีชั้นวางแบบเปิดหรือปิดที่ง่ายต่อการเข้าถึง และแยกเขตสำหรับรถเข็นสะอาดและรถเข็นสกปรก (Health Facility Guidelines, 2022)

6. พื้นที่สนับสนุนเจ้าหน้าที่

ห้องเปลี่ยนเสื้อผ้า ห้องพัก และสำนักงาน แยกฝั่งของเจ้าหน้าที่เขตสะอาดและเขตสกปรกอย่างชัดเจน
ติดตั้งจุดล้างมือ จุด PPE และพื้นที่ปฐมพยาบาลภายในเขตงานแต่ละส่วน (NHSRC, 2021)

7. ระบบประกันคุณภาพและการบันทึก

ต้องมีระบบบันทึกการล้าง ฆ่าเชื้อ และแจกจ่ายเครื่องมืออย่างครบถ้วน เพื่อให้สามารถตรวจสอบย้อนหลังได้
มีการเฝ้าติดตามประสิทธิภาพของเครื่องนึ่ง การตรวจสอบทางชีวภาพ และค่าพารามิเตอร์สิ่งแวดล้อม (Hospital Information System, 2022)

สรุปการออกแบบในรูปแบบตาราง

เขตพื้นที่	หน้าที่และคุณสมบัติหลัก
เขตรับเข้าและคัดแยก	รับอุปกรณ์ใช้แล้ว มีระบบคัดแยกเบื้องต้น
เขตปนเปื้อน	ล้าง/แช่/ฆ่าเชื้อเบื้องต้น แรงดันลบ
เขตสะอาด	ตรวจสอบ ประกอบ แพ็ค แรงดันกลางหรือบวกเล็กน้อย
เขตปลอดเชื้อ	จัดเก็บอุปกรณ์ปลอดเชื้อ จัดส่ง แรงดันบวก HEPA filter
ช่องจอดรถเข็น	แยกรถเข็นสะอาด/สกปรก
พื้นที่เจ้าหน้าที่	ห้องเปลี่ยนชุด พักผ่อน พื้นที่ PPE
ระบบควบคุมคุณภาพ	บันทึก ตรวจสอบทางชีวภาพและระบบอัตโนมัติ

สรุป

การออกแบบแผนกจ่ายกลาง (CSSD) ต้องใช้หลักการออกแบบทางวิศวกรรมผสมผสานกับแนวทางป้องกันการติดเชื้อ โดยยึดหลักการไหลทางเดียว การแยกโซนอย่างชัดเจน ระบบควบคุมอากาศ วัสดุปลอดภัย และระบบสนับสนุนเจ้าหน้าที่ที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนมีส่วนสำคัญต่อการรับรองความปลอดภัยของผู้ป่วยและคุณภาพการบริการในโรงพยาบาล

อ้างอิง (รูปแบบ APA)

Hospaccx. (2022). CSSD Planning and Designing. Retrieved from https://hospaccxconsulting.com/cssd-planning-and-designing/

Hospital InfraBiz. (2023). CSSD Structural Design & Workflow. Retrieved from https://www.hospitalinfrabiz.com/cssd-structural-design-workflow-hospital-infrabiz/

Health Facility Guidelines. (2022). Sterile Supply Unit. Retrieved from https://www.healthfacilityguidelines.com/ViewPDF/ViewIndexPDF/iHFG_part_b_sterile_supply

Hospital Information System. (2022). Implement Best Practices in Hospital CSSD. Retrieved from https://www.hospitalinformationsystem.com/implement-best-practices-in-hospital-cssd/

National Health Systems Resource Centre. (2021). Guidelines on CSSD and Mechanised Laundry. Retrieved from https://nhsrcindia.org/sites/default/files/Guidelines-on-CSSD-and-Mechanised-Laundry.pdf

Sterifast. (2023). Designing a Hospital Central Sterilization Service Department. Retrieved from https://www.sterifast.com/designing-hospital-central-sterilization-service-department-cssd/