การออกแบบแผนกรังสีวินิจฉัย

หลักการสำคัญและแนวปฏิบัติที่ดีที่สุด

แผนกรังสีวินิจฉัย (Radiology Department) ถือเป็นหนึ่งในศูนย์กลางการวินิจฉัยและประเมินผลทางคลินิกของโรงพยาบาล การออกแบบพื้นที่นี้ต้องผสานระหว่างประสิทธิภาพของเวิร์กโฟลว์ การควบคุมการติดเชื้อ ความปลอดภัยจากรังสี และความสะดวกสบายของผู้ป่วยไว้ด้วยกันอย่างลงตัว

1. ที่ตั้งและการเชื่อมต่อกับแผนกสำคัญ

แผนกรังสีควรตั้งอยู่บริเวณศูนย์กลางของโรงพยาบาล มีเส้นทางตรงไปยังแผนกผู้ป่วยนอก ห้องฉุกเฉิน ห้องผ่าตัด และหอผู้ป่วย เพื่ออำนวยความสะดวกในการส่งต่อผู้ป่วยและลดเวลาในการรอคอย โดยปกติจะวางไว้ที่ชั้นล่างเพื่อควบคุมการป้องกันรังสีได้ง่ายและสะดวกต่อการเข้าถึง (Hospaccx, 2024)

2. การแบ่งโซนการใช้งาน (Functional Zoning)

การออกแบบควรแบ่งพื้นที่ออกเป็น 5 โซนหลัก:

โซนผู้ป่วย: ห้องรับรอง ห้องรอ พื้นที่เตรียมก่อน/หลังตรวจ ควรออกแบบให้สะดวก ผ่อนคลาย และมีความเป็นส่วนตัว
โซนตรวจวินิจฉัย: ห้องตรวจต่าง ๆ เช่น X-ray, CT, MRI, อัลตราซาวนด์ โดยจัดเรียงตามความถี่ในการใช้งานเพื่อความสะดวกในการเข้าถึง
โซนประมวลผล: ห้องรายงานผล ห้องเก็บฟิล์ม ห้องควบคุมคุณภาพ ควรตั้งอยู่ใกล้โซนตรวจเพื่อความต่อเนื่องของงาน
โซนบุคลากร: ห้องทำงาน ห้องพัก ห้องประชุม ควรแยกจากพื้นที่ปฏิบัติงานเพื่อลดการรบกวน
โซนจัดเก็บระยะยาว: พื้นที่จัดเก็บฟิล์มและข้อมูลเก่าที่ไม่ใช้งานบ่อย อาจอยู่ชั้นใต้ดินหรือชั้นที่แยกออกไป (Health Facility Guidelines, 2023)

3. การวางผังการไหลของผู้ป่วย (Patient Workflow)

ควรมีการจัดเส้นทางแบบทางเดียว (one-way flow) จากการเข้ารับบริการ → พื้นที่เตรียมตัว → ตรวจวินิจฉัย → ฟื้นตัว/รอผล → ออกจากแผนก เพื่อความชัดเจน ปลอดภัย และลดความแออัด โดยควรแยกเส้นทางของบุคลากรออกจากผู้ป่วยให้ชัดเจน (Crelio Health, 2023)

4. การควบคุมการติดเชื้อและความปลอดภัย

พื้นผิวทุกส่วนควรเป็นวัสดุที่ไม่ดูดซึมน้ำ ไม่มีรอยต่อ และทำความสะอาดง่าย
ติดตั้งจุดล้างมือและจุดวางอุปกรณ์ PPE ให้พร้อมใช้งาน
ระบบระบายอากาศต้องเหมาะสมกับแต่ละชนิดของห้องตรวจ โดยเฉพาะห้องที่มีความเสี่ยงสูง
ผนังห้องตรวจต้องบุด้วยวัสดุกันรังสี (เช่น แผ่นตะกั่ว) ตามมาตรฐานความปลอดภัยด้านรังสี (ScienceDirect, 2024; EKB Journal, 2024)

5. อุปกรณ์และพื้นที่สนับสนุน

ห้องตรวจแต่ละประเภทควรจัดเรียงแบบ Cluster เช่น MRI, CT, X-ray อยู่ใกล้กัน เพื่อใช้พื้นที่เปลี่ยนชุด ห้องเตรียมผู้ป่วย หรือห้องพักฟื้นร่วมกัน
ห้องควบคุมภาพและห้องรายงานผลควรอยู่ใกล้ห้องตรวจ และใช้ระบบ PACS เชื่อมโยงภาพกับระบบสารสนเทศโรงพยาบาล (CCDcare, 2024)

6. การใช้เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ

ใช้ระบบลงทะเบียนอัตโนมัติและการนัดหมายผ่านแอปพลิเคชันเพื่อลดเวลารอ
ระบบจัดเก็บภาพดิจิทัล (PACS) และ AI ช่วยในการวิเคราะห์ภาพถ่ายวินิจฉัยและเร่งกระบวนการรายงาน
ออกแบบพื้นที่ให้รองรับการขยายตัวและอัปเกรดเทคโนโลยีในอนาคต (Crelio Health, 2023)

ตารางสรุป

โซน/องค์ประกอบ	รายละเอียดที่สำคัญ
โซนผู้ป่วย	ห้องรอ, เตรียมตัว, ฟื้นตัว, เน้นความเป็นส่วนตัว
โซนวินิจฉัย	ห้องตรวจตามประเภท, จัดเรียงตามความถี่ใช้งาน
โซนประมวลผล	ห้องอ่านภาพ, รายงานผล, เก็บฟิล์ม
โซนบุคลากร	ห้องทำงาน, ห้องพัก, แยกจากพื้นที่ผู้ป่วย
โซนเก็บข้อมูลระยะยาว	เก็บข้อมูลเก่า, ใช้ระบบดิจิทัลหรือคลังแยกต่างหาก
การควบคุมการติดเชื้อ	พื้นสะอาด, ระบบระบายอากาศ, PPE, วัสดุกันรังสี
เทคโนโลยี	PACS, ระบบอัตโนมัติ, ระบบจัดคิว, ระบบ AI

สรุป

การออกแบบแผนกรังสีวินิจฉัยที่ดีควรให้ความสำคัญกับการไหลเวียนของงาน การควบคุมการติดเชื้อ ความปลอดภัย การใช้เทคโนโลยี และความสะดวกสบายของผู้ป่วยและบุคลากร เพื่อให้การบริการเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพในทุกมิติ

อ้างอิง (รูปแบบ APA)

Hospaccx. (2024). Radiology department planning & design. Retrieved from https://hospaccxconsulting.com/radiology-department-planning-design-architecture/

Health Facility Guidelines. (2023). Part B – Medical Imaging Design Standards. Retrieved from https://www.healthfacilityguidelines.com/ViewPDF/ViewIndexPDF/iHFG_part_b_medical_imaging_general

ScienceDirect. (2024). Design considerations for diagnostic radiology department. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780443141331000033

EKB Journal. (2024). Essentials of infection prevention and control in radiology. Retrieved from https://sjyr.journals.ekb.eg/article_386044_59ed8b34bbaa2cd9272ba2a54b89afa8.pdf

Crelio Health. (2023). Radiology workflows: A brief guide to efficiency, accuracy, cost. Retrieved from https://blog.creliohealth.com/radiology-workflows-a-brief-guide-to-efficiency-accuracy-and-cost-effectiveness/