หลักการออกแบบแผนกกายภาพบำบัด

หลักการออกแบบแผนกกายภาพบำบัดในโรงพยาบาล

Physical Therapy Department Design: Key Elements

แผนกกายภาพบำบัด (Physical Therapy Department) มีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟูสมรรถภาพของผู้ป่วยหลังการรักษา โดยการออกแบบพื้นที่ต้องตอบสนองทั้งด้านการใช้งาน ความปลอดภัย และความสะดวกสบาย ทั้งสำหรับผู้ป่วยและบุคลากร

1. การแบ่งเขตพื้นที่ (Zoning and Layout)

พื้นที่ส่วนกลาง: พื้นที่ต้อนรับ ห้องรอ ห้องให้คำปรึกษา และห้องน้ำผู้พิการ ต้องมีการระบายอากาศดี แสงธรรมชาติ และจัดสรรตามปริมาณผู้ใช้บริการ (Hospaccx, 2024; WBDG, 2017)
พื้นที่บำบัด: แบ่งเป็นโซนต่าง ๆ ได้แก่
- การบำบัดด้วยไฟฟ้า (Electrotherapy)
- การออกกำลังกาย (Exercise Therapy)
- การบำบัดด้วยเครื่องกล (Mechanotherapy)
- การบำบัดด้วยน้ำ (Aquatic Therapy) (ถ้ามี)
  การออกแบบต้องเน้นการไหลเวียนสะดวก ไม่กีดขวาง และรองรับอุปกรณ์เฉพาะทาง

2. พื้นที่บำบัดและฝึกออกกำลังกาย

ห้องบำบัดเฉพาะราย: ขนาดไม่ต่ำกว่า 3×3 เมตร มีฉากกั้นหรือผนังเพื่อความเป็นส่วนตัวและการควบคุมการติดเชื้อ (Hospaccx, 2024; Ramtech, 2022)
พื้นที่ยิม (Open Exercise Area): ขนาดใหญ่ ปรับเปลี่ยนได้ มีบาร์ฝึกเดิน, เสื่อโยคะ, กระจก, และอุปกรณ์ช่วยเคลื่อนไหว (WBDG, 2017)
ห้องบำบัดด้วยไฟฟ้าและเครื่องกล: ขนาดไม่ต่ำกว่า 3×2.1 เมตร มีระบบไฟฟ้าที่ปลอดภัยสำหรับอุปกรณ์พิเศษ เช่น traction หรือ ultrasound (WBDG, 2017)
สระว่ายน้ำบำบัด: ถ้ามี ต้องมีทางเข้า-ออกที่ปลอดภัย, ลิฟต์ผู้ป่วย และห้องเปลี่ยนเสื้อผ้าข้างเคียง (Hospaccx, 2024)

3. ความปลอดภัยและการเข้าถึง

ใช้พื้นกันลื่น ทำความสะอาดง่าย
ทางเดินกว้างอย่างน้อย 1.5 เมตร และใช้ประตูอัตโนมัติ
มีราวจับทุกพื้นที่ทางเดินและป้ายแนะนำที่เข้าใจง่าย (Hospaccx, 2024; Berxi, 2023)

4. พื้นที่สนับสนุน

ห้องเก็บอุปกรณ์ เวชภัณฑ์ และแฟ้มผู้ป่วย
พื้นที่พักบุคลากร สำนักงาน และสถานีพยาบาล
พื้นที่เตรียมเครื่องมือ และห้องยูทิลิตี้แยกส่วนสะอาด-สกปรก (WBDG, 2017)

5. ความเป็นส่วนตัวและความสบายของผู้ป่วย

มีฉากกั้นหรือห้องส่วนตัวสำหรับการรักษาที่ต้องความเป็นส่วนตัว
ห้องรอที่มีที่นั่งหลากหลายสำหรับทุกเพศทุกวัย และมีแสงธรรมชาติ
ใช้โทนสีอ่อน และจัดให้มีการระบายอากาศอย่างเหมาะสม (Hospaccx, 2024)

6. ความยืดหยุ่นของการใช้งาน

การจัดวางแบบโมดูลาร์ ช่วยให้ปรับเปลี่ยนได้ตามจำนวนผู้ป่วยหรือบริการใหม่
แบ่งใช้พื้นที่สนับสนุนร่วมกับแผนกเวชกรรมฟื้นฟูหรือออร์โธปิดิกส์ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ (DesignSociety, 2023)

สรุปตาราง

พื้นที่/องค์ประกอบ	ลักษณะเด่น
ต้อนรับ/รอ	เข้าถึงง่าย สว่าง มีระบบนำทาง
ห้องบำบัดเฉพาะราย	3×3 เมตร ขึ้นไป มีความเป็นส่วนตัว
พื้นที่ยิมออกกำลังกาย	กว้าง ปรับเปลี่ยนได้ มีกระจก/ราวช่วยเดิน
ห้องบำบัดด้วยเครื่อง	ห้อง 3×2.1 เมตร ระบบไฟฟ้าปลอดภัย
สระว่ายน้ำบำบัด	เข้าถึงง่าย มีลิฟต์ ห้องเปลี่ยนเสื้อผ้า
ระบบความปลอดภัย	พื้นกันลื่น ราวจับ ทางเดินกว้าง ระบบอัตโนมัติ
พื้นที่สนับสนุน	ห้องเก็บของ ยูทิลิตี้ สถานีเจ้าหน้าที่
ความสะดวก/ความเป็นส่วนตัว	แสงธรรมชาติ สีโทนสงบ ฉากกั้น ห้องเฉพาะกิจ

อ้างอิง (APA Style)

Berxi. (2023). Physical therapy space requirements. https://www.berxi.com/resources/articles/physical-therapy-space-requirements/

Hospaccx Consulting. (2024). Guidelines for physiotherapy center planning & designing. https://hospaccxconsulting.com/guidelines-for-physiotherapy-center-planning-designing/

Ramtech Modular. (2022). Physical therapy clinic – 5,600 SF. https://www.ramtechmodular.com/blog/portfolio/physical-therapy-clinic-5600sf/

The Design Society. (2023). A study on service design of physical therapy centers for digital transformation. https://www.designsociety.org/download-publication/47850

United States Department of Defense. (2017). Chapter 390: Physical Therapy. https://www.wbdg.org/FFC/DOD/MHSSC/spaceplanning_healthfac_390_2017.pdf